Grkokatolička Eparhija
Sv. Nikolaja
Ruski Krstur
Istorijat eparhije
Eparhija Svetog Nikolaja u Ruskom Krsturu je osnovana 6. decembra 2018.godine uzdignućem dotadašnjeg Apostolskog egzarhata za grkokatolike u Srbiji. Za prvog eparhijskog vladiku je imenovan dotadašnji Apostolski egzarh Georgije Džudžar.
Saborna crkva, posvećena Svetom Nikolaju nalazi se u Ruskom Krsturu, a administrativno sedište eparhije se nalazi u Novom Sadu. U Novom Sadu se nalazi i konkatedralni hram svetih apostola Petra i Pavla.
U sastavu Eparhije Svetog Nikolaja su grkokatolici rusinske, ukrajinske i rumunske nacionalnosti .
Rusini su se doselili u Bačku polovinom XVIII veka kao grkokatolici pripadnici Mukačevske eparhije. Prvo su se doselili na područje Ruskog Krstura gde su i osnovali parohiju 1750/51. godine. Rusini u Bačkoj su bili pod jurisdikcijom Kaločke rimokatoličke nadbiskupije sve do 1777. godine kada je osnovana Križevačka eparhija.
Grb eparhije
sv. Nikolaja
U zlatnom polju stoji Sveti Nikolaj u plavom stiharu i crvenom sakosu, u crvenoj mitri, sa zlatnim omoforom i plavo-zelenim nabedrenikom, sa aureolom oko glave; u desnoj ruci drži crveno žezlosa srebrnom maramom, u levoj ruci drži srebrnu otvorenu knjigu. U plavom polju se nalaze tri zlatne šestokrake zvezde i simbolizuju tri etničke grupe vernika: Rusine, Ukrajince i Rumune, koji potiču iz tri unije: Užgorodske (1646), Brest-Litovske(1596) i Rumunske (1698).
Štit je krunisan episkopskom mitrom i stavljen je na zlatno episkopsko žezlo, procesijski krst i panagiju, koji predstavljaju da je to grb crkveno-teritorijalne jedinice.
Vernici rumunske nacionalnosti žive u Banatu, u mestu Markovac i Vršac.
Grkokatolici u Vojvodini su bili u sastavu Križevačke eparhije do 2003. godine kada je osnovan Apostolski egzarhat za grkokatolike u tadašnjoj državnoj zajednici Srbiji i Crnoj Gori.
Eparhija Svetog Nikolaja broji oko 22 000 vernika u dvadeset parohija. Sve parohije osim Beogradske se nalaze na teritoriji Vojvodine.
Pored eparhijskih sveštenika u eparhiji su prisutni i monasi Vasilijanci čiji se manastir nalazi u Kuli, gde i upravljaju parohijom.
U eparhiji su prisutne i Sestre Službenice Blažene Device Marije, sa provincijalnim sedištem u Ruskom Krsturu. Manastir Malih Isusovih sestara se također nalazi u Ruskom Krsturu.
Katedrala
Grkokatolička crkva Svetog Nikolaja u Ruskom je grkokatolička crkva u Ruskom Krsturu, koja je 2018. godine postala saborna crkvaeparhije Svetog Nikolaja. Podignuta je 1784. godine, a današnji izgled je dobila u obnovi 1836. Godine. Predstavlja nepokretno kulturno dobro kao spomenik kultureod velikog značaja.
Crkva je posvećena Prenosu moštiju Svetog oca Nikolaja, izgrađena je u duhu klasicizma kao jednobrodna građevina sa polukružnom oltarskom apsidom na istoku i visokim zvonikom koji se uzdiže nad zapadnom fasadom, oslanjajući se na četiri niska i masivna stupca međusobno povezana lucima. Crkva je dugačka 42 metra a široka 13,30 metara. Debljina zidova je 1,50 metara. Na mestu uobičajenom za pevničke apside, 1906. godine probijeni su zidovi da bi se dogradile jednospratne sakristije pravougaonih osnova, odvojene od prostora naosa lučnim otvorima. Glavni portal je ukomponovan u polukružno završeni trem, znatno niži od visine broda. Bogata rezbarija ikonostasne pregrade rad je Aksentija Markovića iz 1791. godine. Za slikanu dekoraciju angažovan je tri godine kasnije Arsenije Teodorović, koji je takođe autor predstava na pevnicama i arhijerejskom tronu. Zidnu dekoraciju oslikao je 1936. godine Milenko Đurić.
Crkvena zvona su odnesena iz crkve za vreme Prvog svetskog rata. Nova zvona su nabavljena 1922. godine. Najveće zvono ima 1500 kilograma i nazvano je po svetom Petru. Sledeće po veličini zvono nosi ime svetog Georgija i ima 850 kilograma, potom sv. Nikola 400 kilograma, sv.Joan 200 kilograma i zvono koje se zove sv. Mihajlo, 100 kilograma.
Između 1961–1963. godine obavljena je restauracija ikonostasa. Konzervatorski radovi su izvedeni 1972. godine.
Počevši od 2003. godine, Ruski Krstur je bio centar grkokatoličkog apostolskog egzarhata, koji je 2018. godine uzdignut na stepen Krsturske eparhije, čime je crkva Svetog Nikole postala katedrala (saborna crkva).
Vodica
Vodica
Vodica je Marijansko svetište pokraj Ruskog Krstura. Crkvica je izgrađena 1859 godine, a 1998. godine je proglašena za spomenik kulture.
Današnja crkva je izgrađena 1859. godine na mestu gde je, prethodno, bila 1856. godine sagrađena drvena kapelica. Gradnji drvene kapelice su prethodile neobične pojave pored bunara, o kojima se zapisi čuvaju u arhivi krsturskeparohije, a datiraju od 1817. godine. Od kada se ovaj bunar nalazi u krsturskom ataru nije poznato, ali postoji pisani dokument da je bunar ograđen 1822 godine. Zbog više dokumentovanih ozdravljenja na ovom mestu, broj hodočasnika je rastao i vladika križevački daje dozvolu za gradnju crkve 1857. godine. Osim vladike, dozvolu za gradnju crkve je poslala i kancelarija civilne vlasti u Temišvaru.
Crkvu je izgradio somborski aritekta Karlo Gferner, o sopstvenom trošku. Izgrađena je kao jednobrodna crkva sa kružnom oltarskom apsidom i tornjem iznad zapadnog dela lađe. Crkvu je 21. maja 1860. godine posvetio vicearhiđakon bački, Georgij Šovš. Godine 1861. je naslikana ikona Bogorodice s malim Isusom i postavljena na središte crkve. Ikona je visoka 186 cm i široka 78 cm.
Vladika Georgij Smičiklas 5.marta 1863. godine dozvoljava i rimokatolicima da služe u crkvi, prema dogovoru s mesnim parohom. U to vreme je u Vodici bilo godišnje najmanje 14 000 hodočasnika.
Godine 1864. se gradi kuća na sprat, najverovatnije zbog masovnog dolaska hodočasnika. Kasnije su u toj zgradi stanovali monasi. Njima je Vodica svečano predana 12.jula 1941.godine.
Godine 1942. je izbušen bunar, dubok 62 metra. Iste godine je nabavljeno Jevanđelje, svećnjaci, kandilo i ostale crkvene potrepštine. Ikonostas u crkvi je postavljen 1943. godine.
Vodica je značajno renovirana 1954−1958. godine. U obnovljen toranj postavljena su zvona, bunar je higijenski zatvoren, krst ipred Vodice je premešten u portu, porta je ograđena i zasađene su ukrasne biljke, na kupljenom posedu pored Vodice zasađeno je drveće.
Posle 1954. godine monasi napuštaju Vodicu i prelaze u novu parohiju u Kuli. Godine 1955. brigu o Vodici preuzimaju časne sestre. Sestre Službenice su na ovoj dužnosti od 3.maja 1955. godine do 3. oktobra 1957. godine a posle toga su ovu dužnost preuzeli civilni vernici. Crkva je renovirana 1967. godine. Omalterisana je iznutra i spolja i preuređen je krov.
Temeljna obnova Vodice je bila i 2002−2004. godine. Tada je srušen aneks sa strane crkvice, da bi crkva izgledala kao i u vreme kad je sagrađena. Crkva je podrezivanjem i posebnim malterisanjem zaštićena od vlage, obnovljena je fasada, promenjen je krov i obnovljen toranj, pozlaćen je krst na tornju, promenjeni su prozori i vrata. Urađeno je i obnavljanje ikonostasa kao i unutrašnjosti crkve. Renoviran je i dom pored crkve.
Budući da je Vodica omiljeno svetište mnogim vernicima, naročito Rusinima grkokatolicima, u njoj se obeležavaju mnogi crkveni jubileji, organizuju se hodočašća, održavaju se razni verski susreti.
Godine 2016. svečano je proglašena duhovna povezanost Vodice sa papskom bazilikom sv. Marije Velike u Rimu.
U kripti koja je u sastavu Saborne Crkve u Ruskom Krsturu, sahranjeni su petorica vladika: episkop +kir Dionizije Njaradi (1874 - 1940); arhiepiskop +kir Gabriel Bukatko (1913 - 1981); arhiepiskop +kir Joakim Segedi 1904 -2004); episkop Joakim Herbut (1928 - 2005); episkop Slavomir Miklovš (1934 - 2011).
Saborna crkva (katedrala) Prenesenja Moštiju sv. oca Nikolaja, Mir-Likijskog čudotvorca u Ruskom Krsturu je registrovana u Republici Srbiji kao spomenik kulture od velikog značaja.
Crkva je izgrađena 1784. godine. Velelepni ikonostas je rad Arsenija Teodorovića, a rezbarija ikonostasa rad Aksentija Markovića koji je radove završio 1791. Ikonostas je oslikan tri godine kasnije.